Soru işareti nasıl ortaya çıktı?
20-04-2022
10:37
Soru işareti (?) nasıl ortaya çıktı?
Soru işaretinin kökeni hakkındaki görüşler çeşitlidir. Noktalı virgülden (üst kısmı büyütülerek)
türediğini söyleyenlerin yanında orijininin "sol anahtarı” türü müzik işaretleri olduğunu, sorduğu
sorunun cevabını bekleyen bir kulağa veya kedi kuyruğuna benzetilerek ortaya çıkarıldığım ileri
sürenler de var.
Kedi severlerin üzerinde durdukları teoriye göre, bir şeyi merak eden kedinin kuyruğunu
kıvırdığını, kızdığında veya heyecanlandığında dik tuttuğunu keşfeden eski Mısırlılar, kutsal kabul
ettikleri kedinin kuyruğunun aldığı bu şekilleri soru ve ünlem ifadeleri olarak kabul etmişler. Hikâye
güzel ama bilimsel kanıtlara dayanmadığından doğru kabul etmek mümkün değil. Soru işaretinin
kökeni ile ilgili olarak en akla yakın gelen görüş Latince ile ilgili olanıdır.
Başlangıçta yazılar belge olarak saklanmak için değil, daha ziyade yüksek sesle okunmak için
yazılıyor, yazanlar sadece kendilerine söylenenleri ardı ardına yazıya döküyordu. Bu nedenle ilk
noktalama işaretlerini yazıyı yazanlar değil okuyanlar kullandılar. Okuyacaklar yüksek sesle
başkalarının önünde okumadan önce, duracakları, nefes alacakları, vurgu yapacakları yerleri
belirliyor, kelimeleri ayırıyor, paragraflar oluşturuyor, bunlar için bazı notlar, şekiller ve işaretler
kullanıyordu. Bu uygulama, günümüz noktalama işaretlerinin başlangıç noktası olarak kabul
edilebilir.
Ortaçağda Latince tüm Avrupa için ortak dildi. Latincede bir cümle anlam olarak soruyu içeriyor
ise cümlenin sonuna soru anlamında "Quaestio” yazılıyordu. Her soru cümlesinin sonuna bu
kelimenin yazılması zaman aldığından bir süre sonra bu kelimenin kısaltması "Qo” kullanılmaya
başlandı. Bu kısaltma da soru cümlesinin son kelimesinin bir uzantısı gibi algılanıp yanlış anlamalara
yol açınca, bu sefer "Q” üstte, "o” altta olacak şekilde yazılmaya başlanıldı. Çeşitli aşamalardan
sonra da günümüz soru işaretine (?) dönüştü.
Benzer şekilde cümlelerin sonunda sevinç, acı, korku, şaşma gibi bir duyguya vurgu yapmak için
kullanılan ünlem (!) işaretinin Latince bir eğlence ünlemi olan "io”dan (i üstte o altta yazılarak) "ve”
anlamında kullanılan (&) işaretinin de yine Latincedeki "ve” anlamındaki "et” kelimesinden türediği
kabul ediliyor.
Soru işaretinin gelişim tarihinde bir aralar, cevabı beklenilmeyen suallerde farkı belirtmek için
baş aşağı soru işareti konulmaya başlanıldı ama tutmadı. îspanyollar soru cümlesine baş aşağı soru
işareti ile başlayıp düzü ile bitirmeyi denediler ama onlar da kısa sürede vazgeçtiler. Yunanca ve
Kilise Slavcası gibi dillerde soru işareti yerine noktalı virgül kullanılırken, her ikisi de sağdan sola
yazılan Arapçada soru işaretinin ayna yansıması ters şekli, İbranicede ise düz şekli kullanılır.
Japoncada soru işareti gerekli değildir çünkü cümle sonunda kelime "ka” ile bitiyorsa zaten soru
demektir.
Söylenilen sözün şüpheli görüldüğü veya anlaşılamadığını belirtmek için cümle arasına da soru
işareti konulabilir. Ne demek istenildiği sorulan, beğenilmeyen veya şaşılan yerlerde aşırılığı
vurgulamak için bir kaç soru işareti (???) kullanılabilir, ancak dilbilgisi uzmanları böyle yerlerde
soru işaretinin ünlemle beraber (!?) kullanılmasının daha doğru olacağını söylüyor. Cümle sonu ile
soru işareti arasında boşluk bırakmak Fransız âdetidir, genelde noktalama işaretleri ile cümle sonu
arasında boşluk bırakılmaz